Mumwedzi ichangopfuura isu takatora matanho kumberi mukuona chokwadi chakashata chekuzviuraya kwevechidiki. Ehe, iriko uye kutaura nezvazvo kunokosha. Zvechidiki nhepfenyuro senge "Nezvikonzero gumi nezvitatu" Ivo vakatarisa pazviri, asi zvibodzwa zvichiripo.
Kuzviuraya ndicho chechipiri chinokonzera chikonzero cherufu pakati pevane makore 15-29 ekuberekwa (WHO, 2013). Mumakore achangopfuura idzi nhamba dzakaramba dzichikwira, uye kunyanya pakati pevana vane makore gumi kusvika pagumi nemana. Iyo data haina kusiya nzvimbo yekusahadzika, isu tinofanirwa kutaura nezvazvo. Tinofanira kuziva njodzi, kuti titarisane nayo. Mune ino kesi, kudzivirira uye kuziva mafambiro ehunhu ayo anofanira kutisvinura, anova akakosha.
MuSpain huwandu hwacho hwakangoshata, vanhu gumi vanozviuraya pazuva. Pakati pevanhu gumi, vanomwe ndivo varume, saka mutsauko uripo pakati pevasikana wakakosha. Izvo zvikonzero zvekusiyana uku zvakasiyana, zvichiratidza pakati pavo zviwanikwa zvekurwira uye hukuru hwevakadzi kugona kuisa manzwiro mumazwi. Hunhu uhwu hune chikamu chikuru chezvemagariro, nekudaro, kudzidziswa kwepamoyo pazera diki uye pasina mutsauko wevanhukadzi, ndiyo mbiru yakakosha yekugona kutanga kurwisa njodzi iyi sezvo vana vanokura.
Asi chokwadi ichi munyika yedu chakafukidzwa, chakanyura pasi pe kunyadzisa kukuru munharaunda. Kuzviuraya kunovanzwa pasi pe "tsaona dzebasa", "zvisina kutaurwa zvikonzero zverufu", zvichingodaro. Hatidi kutaura nezvazvo inyaya yemubvunzo. Kunyara, mhosva, kuzvidemba, kurambwa, kusanzwisisana… zvese zvinogona kuoneka, asi hapana chinotibatsira kudzikisira chiitiko ichi.
Haisi chete yemagariro taboo, zvakare iri yezvematongerwo enyika taboo. Kushaikwa kwemitemo inoshanda inovavarira kudzikisa huwandu hwevanhu vanosarudza kuzviuraya kunoshamisa. Nyika dzeEuropean dzinoita marongero ekudzivirira muzvikoro nemidhiya, nyika yedu ichiri kure nazvo. Iko kutenda kwekutevedzera mhedzisiro kune kwakasimba kubata, uye kunomisa mishandirapamwe yekudzivirira. Ichokwadi, kana ruzivo kubudikidza nenhepfenyuro rukasarapwa zvakakwana, hatizadzise zvinangwa zvekudzikisa nekuziva, asi mhinduro yacho inopfuura tisingataure chokwadi chiripo chiripo? Pamwe kudzidzisa nyanzvi mukutumira ruzivo rwakadai runogona kubatsira?
Vamwe maaramu anoratidza iyo mhuri uye shamwari dzinofanirwa kufunga mukudzivirira kuzviuraya kwevechiri kuyaruka ndeiyi:
- Taura nezverufu. Pfungwa nerufu dzakadai sekuti "Ndinoda kunyangarika", "Ini ndaisvetuka kuti ndisazove pano", kana imwe mhando yekuzvikuvadza, nezvimwe.
- Iva nekurasikirwa kwazvino. Wakarasikirwa nehama, kurambana, kurambana, nezvimwe.
- Kuzvitarisira pasi. Zvinoonekwa nekuda kwekurasikirwa kwechido muzvinhu zvakambomukurudzira, zvisirizvo zvirevo pamusoro pake kana ramangwana rake, nezvimwe
- Chinja hunhu uye maitiro. Zvinosuruvarisa, kuzvidzora, kunetseka kuisa pfungwa dzako pane zvechikoro, nezvimwe.
- Kuwedzera kana kudzikira kwechido.
- Kutya kurasikirwa nekutonga. Kutenda kuti haugone kuzvidzora kana nyika yako.
- Usave netariro yako ramangwana. Tarisa kuti ramangwana rako harina maturo, kana kuti hauna ramangwana.
Kuzviuraya chinhu chakaoma kunzwisisa uye chakaoma kufanotaura nenzira kwayo kuti vechidiki pakupedzisira vakaita sarudzo yekuzviuraya. Zvisinei, zvakakosha kuti uone zvinhu izvi zvine ngozi kare. Chete kuburikidza nekurapwa kwakakodzera, kuburikidza nevashandi vehutano hwepfungwa, ndipo patinogona kudzikisa zvakanyanya njodzi. Kuderera kwemanzwiro, pamwe nezvimwe zvinhu zvakaita sekuzvidzora kwakaderera kana shanduko mumaitiro ehunhu, zvinofanirwa kukwana kuti ubvunze rubatsiro. Kana mwanakomana wedu asingakwanise kuukumbira, zvakakosha kuti timuitire iye uye naye.
Kutaurirana nevana vedu kwakakosha pane chero nhanho yehupenyu hwavo, zvisinei, mukuyaruka zvakatonyanya kudaro. Iko kushanduka kukuru kwehupenyu uye kwepfungwa kwavanotanga kuita kunovaita vanotambura. Kunzwa kunzwikwa, kunzwisiswa uye kudiwa kuchavatendera kuti vave nezvinhu zvekukumbira rubatsiro kana kubvumira vamwe kuti vabatsire kuzvikumbirira ivo.